تحلیل اثرات تغییر الگوی کشت ناشی از خشک‌سالی در مناطق روستایی به محصول زعفران در روستاهای دهستان زبرخان

انتخاب هر الگوی کشت، به دلیل چند بعدی بودن کشاورزی می­تواند پیامدهای مهمی در زندگی کشاورز و جامعه روستایی داشته باشد. اما در برخی از شرایط، کشاورزان به جهت تغییر در شرایط محیطی، تغییر در تقاضا و مصرف وغیره. گرایش به تغییر الگوی کشت پیدا می­کنند. یکی از مهم­ترین عوامل تأثیرگذار در چند سال اخیر در تغییر الگوی کشت بین کشاورزان ایرانی، مسئله خشک­سالی می­باشد. بر این اساس از رایج­ترین تغییرات الگوی کشت­ در منطقه خراسان، گرایش به کشت زعفران است که می­تواند اثرات متنوعی از جنبه­های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی را به دنبال داشته باشد. لذا این مطالعه به بررسی تغییرات حاصل از تغییر الگوی کشت محصول زعفران، ناشی از خشکسالی در بعد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی بین روستاییان دهستان زبرخان در استان خراسان رضوی پرداخته است. برای این منظور از روش شناسی توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. جمع­آوری داده­ها از روش شناسی کتابخانه­ای و میدانی در قالب پرسشنامه محقق ساخته، انجام شده است که روایی آن بر اساس روش کرونباخ برابر با 78/0 می­باشد. به­این منظور از طریق فرمول کوکران که با سطح خطای 05/0 در نظر گرفته شده، تعداد 142 نفر از کشاورزانی که به علت کمبود آب و خشک­سالی تغییر الگوی­کشت به محصول زعفران داشته­اند به صورت نمونه­گیری در دسترس انتخاب و نظر آنان در ارتباط با آثار اقتصادی، اجتماعی و زیست­محیطی این تغییر الگوی­کشت، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به­دست آمده نشان داد که در کلیه شاخص های تحقیق به­جز شاخص افزایش سطح زیر کشت، تغییرات معناداری شکل گرفته است. هم­چنین با استفاده از روش وزن دهی آنتروپی شانون، مهم­ترین تغییرات صورت گرفته ناشی از تغییر الگوی کشت به زعفران مشخص شده و در ادامه تفاوت­های اثرات تغییر الگوی کشت به زعفران در بین روستاها از طریق مدل چند شاخصه  TOPSIS مورد ارزیابی قرار گرفت که در نهایت مشخص شد روستای حریم آباد با ضریب 1 در هر سه بعد بیشترین تأثیر را از تغییر الگوی کشت پذیرفته است و روستای کلاته سلطانی با ضریب 183/0 کمترین تأثیرپذیری را داشته است.